تهوع و استفراغ و راه های کنترل آن

تهوع

به طور کلی تهوع و استفراغ علامتی است که می تواند در طیف گسترده اي از بیماري هاي دستگاه گوارش و همین طور خارج از دستگاه ، گوارش خود را بروز دهد. تهوع و استفراغ فقط مختص درگیري دستگاه گوارش نیست. به عنوان مثال :
– افزایش فشار داخل جمجمه
– افزایش فشار داخل چشم
– سینوزیت، عفونت گوش میانی
– عفونت مجاري ادراري
– درگیري مجاري صفراوي و بیماري پانکراس
می توانند موجب تهوع و استفراغ شوند.

بنابراین روش مقابله با تهوع و استفراغ یک روش کاملا گسترده است و در تشخیص افتراقی که براي این علامت مطرح می شود، بایستی این نکات را در نظر داشته باشیم. تهوع و استفراغ می تواند طیف بسیار گسترده اي داشته باشد.

گاهی اوقات ممکن است که تهوع و استفراغ به صورت یک علامت ملایم و خود محدودشونده باشد و بدون درمان خود به خود برطرف شود. از طرف دیگر ممکن است پروسه استفراغ بسیار شدید بوده و زندگی را تهدید کند و مشکلاتی مانند کم آبی، مشکلات متابولیک و کاهش پتاسیم خون ایجاد کند؛ و نهایتا در صورتی که درمان خاصی براي بیماري صورت نگیرد می تواند باعث مرگ بیمار شود؛

بنابراین بر اساس شدت علائم استفراغ، نوع روش مقابله کاملاً متفاوت است. معمولا به همراه حالت تهوع یک احساس ناخوشایند و علائمی مانند افزایش ترشح بزاق 6، افزایش ضربان قلب، افزایش سرعت تنفس، کاهش تونیسیته معده و کاهش جریان خون مخاط دستگاه گوارش در بیمار ایجاد می شود.

هر چند که تهوع با خروج محتویات از معده همراه نیست، ولی گاهی اوقات ممکن است موجب برگشت محتویات دوازدهه در آنتروم شود.

استفراغ
تخلیه با فشار محتویات معده از درون دهان را استفراغ می گویند که معمولا با انقباضاتی که در دیواره ماهیچه شکم و قفسه سینه اتفاق می افتد، همراه است. تفاوت میان استفراغ و برگشت محتویات در شیرخواران 7 در این است که در فرایند فیزیولوژیک برگشت محتویات، تخلیه بدون فشار همراه با حجم کم محتویات از درون دهان صورت می گیرد. بعد از این فرایند کودك کاملا شاد و خوشحال است و بیمار به نظر نمی رسد. به دنبال برگشت محتویات، مجددا می توان تغذیه شیرخوار را ادامه داد؛ ولی استفراغ که یک فرایند پاتولوژیک است به دلیل وجود یک مشکل در بیمار ظاهر شده و معمولا تخلیه محتویات معده با فشار همراه است.
معمولا تهوع و استفراغ با هم اتفاق می افتند ولی گاهی اوقات نیز به تنهایی بروز می کنند. مانند استفراغ صبحگاهی و استفراغ که بدنبال سردرد رخ می دهد و بدون حالت تهوع است.
یکی از تشخیص هاي افتراقی که مطرح است درگیري سیستم عصبی مرکزي بصورت توده داخل مغزي است. بر عکس بعضی داروها، ممکن است که فقط ایجاد تهوع کنند ، بدون اینکه استفراغ ایجاد شود. در اغلب موارد نیز شدت تهوع و استفراغ با هم برابر نیستند.

عوامل نوروفیزیولوژیک ایجاد کننده تهوع و استفراغ

معمولا در کودکان چهار عامل اصلی می تواند باعث ایجاد تهوع و استفراغ شود:

1. تحریک عصب آوران واگ در شکم:
به هر علتی که این عصب تحریک شود به دنبال آن تهوع و بخصوص استفراغ اتفاق می افتد.

2.تحریک CTZ) chemoreceptor trigger zone) یا Area postrema 
در داخل مغز سدي به نام سد خونی مغز وجود دارد که مانع از نفوذ محتویات داخل خون به مغز می شود. اختلال در این ناحیه مغز باعث کاهش این نفوذناپذیري و ورود محتویات خون به داخل مغز و تاثیر روي CTZ می شود و در نتیجه استفراغ اتفاق می افتد.

3. اختلال سیستم وستیبول :
در ناحیه شنوایی باعث ایجاد بیماري حرکتی 4 می شود. در این حالت بیمار با حرکت ماشین، دچار استفراغ
می شود. یا اگر به هر علتی التهاب یا تحریکی در سیستم وستیبول وجود داشته باشد، باعث بروز استفراغ می شود.

4. عامل چهارم amygdale است که می تواند باعث ایجاد فرایند استفراغ شود.
عصب آوران واگ در دستگاه گوارش وجود دارد. تحریک مکانیکی، حسی و یا شیمیایی در این عصب می تواند باعث استفراغ شود که عبارتند از:

اتساع بیش از حد شکم که باعث تحریک مکانیکی واگ سیتوتوکسیک می شود 
مصرف داروهاي سیتوتوکسیک 
مسمومیت غذایی 
رادیوتراپی 

تشخیص علایم ایجادکننده استفراغ بر اساس گروه سنی

در کودکان یکی از مهمترین عواملی که می تواند در تشخیص افتراقی کمک کند، سن بیمار است. معمولا در روش مقابله با استفراغ عامل سن بیمار به سه گروه تقسیم بندي می شود :

گروه اول: نوزادان و شیرخواران کم سن 
گروه دوم: اواخر شیرخوارگی همراه با کودکی 
گروه سوم: گروه نوجوانان 

تشخیص علائم ایجاد کننده استفراغ در نوزادان و شیرخواران

در گروه اول استفراغ هاي مکرر و با فشار، هیچ گاه طبیعی تلقی نمی شوند، و یک نشانه هشدار دهنده هستند؛ بخصوص اگر با علائمی مانند تب، کاهش وزن یا بی اشتهایی همراه باشند. در این صورت حتما باید به دنبال علت زمینه اي بروز استفراغ بود. در گروه نوزادي و ابتداي شیرخوارگی علل متعددي می توانند باعث خروج محتویات معده شوند. سه علت اصلی که باعث خروج محتویات معده می شوند شامل ریفلاکس معده به مري، تنگی پیلور و انسداد دستگاه گوارش می باشد. سایر تشخیص هاي افتراقی استفراغ شامل موارد زیر می باشد:
عفونت در شیرخوار 
پرخوري شیرخوار 
افزایش فشار داخل جمجمه 
عدم تحمل پروتئین غذایی که در آلرژي نسبت به شیر گاو مطرح می شود 
نارسایی آدرنال 
اختلالات متابولیکی 

ریفلاکس معده به مري 
ریفلاکس معده به مري معمولاً با برگشت محتویات (با فشار و یا بدون فشار) همراه است.

انسداد دستگاه گوارش
یکی دیگر از عللی که در دوره نوزادي و ابتداي شیرخوارگی می تواند باعث ایجاد استفراغ شود، انسداد دستگاه گوارش است. علل مختلفی می تواند از طریق انسداد دستگاه گوارش باعث استفراغ شوند. به عنوان مثال چرخش ناهنجاري  ، در هم فرو رفتگی روده ، آترزي روده  و . تنگی مادرزادي پیلور 

در نوزادي که مبتلا به آترزي روده است در روز اول تولد استفراغ هاي مکرر بروز می کند. اگر این انسداد در قسمت هاي دورتر باشد، استفراغ معمولا با اتساع قابل توجهی در شکم همراه است و می تواند به صورت صفراوي باشد؛ یا مثلا درهم فرورفتگی روده در موارد خاص در سن 6 ماهگی، تقریبا تا 2 یا 3 سالگی خود را نشان می دهد یا تنگی پیلور در سن 3 هفتگی ممکن است خود را نشان دهد.

نکته اي که اهمیت زیادي در پروسه استفراغ دارد، صفراوي بودن استفراغ است. یک علامت هشداردهنده است که باید حتما انسداد دستگاه گوارش را در نظر داشت؛ بخصوص اگر همراه با شروع استفراغ، این استفراغ صفراوي باشد. به دنبال استفراغ هاي مکرر، ریفلاکس صفرا از دوازدهه به داخل معده و به دنبال آن ریفلاکس صفرا از معده به درون دهان و خروج محتویات صفراوي اتفاق می افتد.

به عبارتی اگر استفراغ مکرر باشد، حتی بدون وجود انسداد دستگاه گوارش هم ممکن است که استفراغ صفراوي شود. یعنی استفراغ صفراوي صددرصد نشان دهنده انسداد دستگاه گوارش نیست. استفراغ هاي صفراوي باید سریعاً مورد بررسی قرار گیرند. چون اگر تشخیص به درستی انجام نشده و با علامت درمانی داروي ضد استفراغ براي مریض تجویز شود ممکن است که به دنبال آن انسداد روده و برگشت محتویات استفراغ به درون دستگاه تنفسی اتفاق بیافتد.

از طرف دیگر، عدم وجود صفرا در محتویات استفراغ، رد کننده انسداد دستگاه گوارش نیست. زمانی که انسداد در قسمت هاي فوقانی دستگاه گوارش اتفاق می افتد، استفراغ می تواند بدون وجود صفرا باشد. به عنوان مثال در تنگی مادرزادي پیلور، در تنگی قسمت فوقانی دوازدهه، در انسداد حاد معده و یا پانکراس حلقوي ، ممکن است که استفراغ غیرصفراوي داشته باشیم.

وجود صفرا در استفراغ نشانه اي هشداردهنده است و عدم وجود صفرا در استفراغ هم، رد کننده انسداد دستگاه گوارش نخواهد بود. اگر علائمی دیگر توجیه کننده انسداد دستگاه گوارش بود حتما باید آن را درتشخیص افتراقی در نظر داشته باشیم.

اختلالات متابولیسم
یکی دیگر از علل ایجاد استفراغ در دوره نوزادي و شیرخوارگی، اختلالات متابولیسم است. به این صورت که شیرخوار اختلالات متابولیک را به صورت حاد همراه با استفراغ، نشان می دهد. شدت استفراغ معمولا این قدر زیاد است که باعث کم آبی بیمار می شود. بیمار کاملا احساس بی حالی دارد و ممکن است علائم شوك داشته باشد.

اگر شیرخواري، بیش از یک بار به دلیل استفراغ مکرر، بی حالی و وجود علائم شوك در بیمارستان پذیرش شده باشد حتما بایستی از لحاظ اختلالات متابولیکی، بررسی شود. همچنین اگر شیرخواري به دلیل وجود استفراغ و علائم ناشی از آن پذیرش شود و تاریخچه خانوادگی مثبت نیز داشته باشد باید از لحاظ اختلالات متابولیکی مورد بررسی قرار گیرد.

سایر علل ایجاد کننده استفراغ 
علت دیگري که در دوره نوزادي و شیرخوارگی می تواند باعث استفراغ شود، عدم تحمل پروتئین شیر گاو  است. ائوزینوفیلیک گاسترواینترایتیس یا ائوزینوفیلیک اسهال و استفراغ نیز در تشخیص افتراقی ریفلاکس معده به مري قرار می گیرد. اگر شیرخواري با استفراغ ، مکرر مراجعه کند و با تشخیص ریفلاکس معده به مري یا ریفلاکس پاتولوژیک درمان با آنتی اسید بخصوص مهارکننده پمپ پروتون سیوم پرازول یا پنتو پرازول صورت گیرد در صورتی که بعد از مدتی بهبودي حاصل نشود یکی از تشخیص هاي افتراقی که مطرح می شود، ائوزینوفیلیک گاسترواینترایتیس یا ازوفاژیت ائوزینوفیلیک است که فقط با استروئید قابل درمان است.

تشخیص علائم ایجادکننده استفراغ در شیرخواران سنین بالاتر

مشکلات دستگاه گوارش
گروه دوم، شیرخواران در سنین بالاتر و کودکان هستند. معمولا در این گروه سنی شایع ترین علت ایجاد استفراغ، مشکلات دستگاه گوارش است. گاسترواینترایتیس هاي ویروسی و ریفلاکس پاتولوژیک خود را با استفراغ هاي مکرر، نشان می دهند. ریفلاکس معده به مري بصورت فیزیولوژیک یا پاتولوژیک می باشد.

در مراحل اولیه زندگی این فرایند به صورت فیزیولوژیک است و با استفراغ هاي مکرر همراه است اما علائم همراه مانند علائم تنفسی و بی قراري وجود ندارد. تغذیه کودك کاملا طبیعی است و وزن گیري خوبی دارد. یک فرایند خودبخود است و تا سن یک تا دو سالگی برطرف می شود. گاهی اوقات ریفلاکس معده به مري علامت دار می شود که می تواند از علائم دستگاه گوارش یا علائم خارج از دستگاه گوارش باشد.

تداوم استفراغ تا بعد از سن دو سالگی، کاهش وزن، عدم تمایل شیرخوار به تغذیه، علائم تنفسی مانند آپنه یا ویزینگ، از علائم پاتولوژیک ریفلاکس یا ریفلاکس معده به مري می باشند.

سایر عواملی که منجر به استفراغ هاي ناشی از اختلال دستگاه گوارش می شوند عبارتند از:
که در این ) munchausen گاستروپارزي یا اختلال در پریستالسیسم معده، انسداد مکانیکی دستگاه گوارش، آنافیلاکسی ، سندرم حالت مادر شیرخوار یا خود بیمار (در سنین بالاتر) ممکن است باعث ایجاد استفراغ شوند) و توده هاي داخل مغزي در این گروه سنی دو تشخیص مهم دیگر هم مطرح می شوند: بیماري زخم معده و استفراغ دوره اي.
زخم معده در شیرخواران مانند سنین بالاتر (دوره نوجوانی تا بزرگسالی) نیست که به صورت علائم مشخص خود را نشان دهد. معمولا در شیرخوارن گفته می شود که نحوه نشان دادن زخم معده، در کمتر از یک سوم موارد خاص و مشخص است. محل درد در ناحیه اپی گاستر نیست و در periumbilical  یا ناحیه اطراف ناف می تواند خود را نشان دهد.

در سندروم استفراغ دوره اي باید با تشخیص به موقع و درمان مناسب علائم بیمار را کنترل کرد.

گاستروپارزي
همان طورکه گفته شد یکی از عللی که باعث ایجاد استفراغ مکرر در شیرخواران می شود گاستروپارزي است.

اختلال در پریستالسیسم معده علل متعددي دارد :
آسیب به عصب واگ معده به دنبال جراحی و fundoplication در موارد ریفلاکس پاتولوژیک در شیرخواران
داروها : مانند مواد مخدر و داروهاي آنتی کولینرژیک ·
اختلالات متابولیک مانند: کاهش پتاسیم خون، اسیدوز و کم کاري تیروئید ·
گاسترواینتروپتی ائوزینوفیلیک در نوزادي و شیرخوارگی 
گاسترواینتروپتی ائوزینوفیلیک، طیف بسیارگسترده اي دارد.

یک بیمار می تواند ائوزینوفیلیک ازوفاژیت داشته باش د تا ائوزینوفیلیک اینتروکلایتیس؛ می تواند بدون علامت و با علائم خفیف باشد و یا با علائم بسیار شدید و خونریزي دستگاه گوارش خود را نشان بدهد یا کاهش وزن که همانطور که گفته شد در مراحل اولیه ممکن است با ریفلاکس معده به مري، جزء تشخیص افتراقی قرار بگیرد.

مشکلات بیماري عصبی و عضلانی 
اختلالات مغزي 
دیابت شیرین 
انسداد کاذب

گاسترواینترایتیس ویروسی :
شایع ترین علت استفراغ در این دوره و خود محدودشونده است. معمولا در دوره یک هفته اي برطرف می شود.

به دنبال گاستروپرسی ویروسی، بیمار دچارpostviral gastroenteritis gastroparesis می شود؛ معمولا دوره این  در بعضی موارد، گاستروپرسی، 6 تا 24 ماه طول می کشد. پس اگر کودکی به دنبال مشکلات دستگاه گوارش استفراغ هایش ادامه پیدا کرد، حتما باید این تشخیص افتراقی را هم در نظر داشته باشیم.

سایر علائم ایجادکننده استفراغ در شیرخواران سنین بالاتر 
اختلال در اعضاي مختلف بدن می تواند باعث ایجاد استفراغ شود مانند افزایش فشار مغزي، افزایش فشار داخل چشم، عفونت گوش میانی ، سینوزیت ، آبسه ، التهاب گلو  ، فارنژیت استرپتوکوکی و عفونت مجاري ادراري.

سندروم استفراغ دوره اي که معمولا در بچه ها اتفاق می افتد به این صورت است که بیمار در فواصلی دچار استفراغ می شود. مداخله ها در 50 درصد موارد با هم مشابه است. در نیمی از کودکان به طور مثال ماهانه یا هر دو ماه دچار مشکل می شوند؛ ولی در 50 درصد دیگر مداخلات با هم تفاوت دارد؛ ولی نکته اي که مهم است مدت 5 علائم تقریبا در 100 درصد موارد با هم مشابه است.
نکته دیگري که وجود دارد این است که معمولا شدت استفراغ بسیار شدید است و باعث کم آبی بیمار می شود؛ پس با شروع اولین علائم بیمار باید تحت نظر پزشک قرار بگیرد و مایع درمانی داخل وریدي براي وي شروع شود. بهتر است این بیماران در یک اتاق ساکت، تاریک و آرام بستري شوند و دکستروز واتر 10 درصد براي آنها شروع شود. درمان پروفیلاکسی نیز ممکن است لازم شود.

تشخیص علائم ایجاد کننده استفراغ در نوجوانان 

عللی که در گروه کودکان مورد بحث قرار گرفت در این گروه سنی نیز مطرح می شود و باید مدنظر قرار گیرند. بعلاوه عوامل دیگري مانند سوء هاضمه و بیماري التهابی روده 6 بویژه مزمن نیز می توانند منجر به استفراغ شوند.
بیماري التهابی روده به دو صورت است؛ مزمن یا کولیت اولسراتیو .
درکولیت اولسراتیو معمولا قسمت هاي انتهایی روده درگیر می شوند؛ ولی در حالت مزمن به علت درگیري قسمت هاي ابتداي دستگاه گوارش ممکن است ارائه اش در مرحله اول فقط با استفراغ باشد.
پس اگر در این دوره ضمنی، نوجوانی با استفراغ هاي مکرر و علائم همراه مانند وزن گیري نامناسب و یا علائم خارج دستگاه گوارشی مراجعه کند یکی از تشخیص هاي که باید در نظر داشت، بیماري التهابی روده است. بارداري می تواند با استفراغ خود را نشان دهد و همین طور مصرف مواد سمی در این گروه سنی را باید در نظر داشته باشیم.

رویکردهاي بالینی
پس استفراغ می تواند نشاندهنده وجود یک اختلال در عملکرد اعضاي بدن باشد. باید این نکته را در نظر داشت که استفراغ طولانی مدت 9 حتما یک علامت نگران کننده و مهم است و قبل از علامت درمانی 10 باید علت آن مشخص شود.

تهوع و استفراغ تشخیص علایم ایجادکننده استفراغ بر اساس گروه سنی

تعریف استفراغ طولانی مدت بر اساس سن بیمار متفاوت است. در یک نوزاد اگر دوره استفراغ، بیش از 12 ساعت طول بکشد به آن استفراغ طولانی مدت می گویند؛ تا سن دو سالگی اگر این زمان بیش از 24 ساعت طول بکشد و بعد از آن بیش از 48 ساعت، جزء این طبقه بندي قرار می گیرد که اصطلاح استفراغ طولانی مدت اتلاق می شود.
پس استفراغ طولانی مدت یک علامت است و باید بررسی کامل صورت گیرد تا علت آن مشخص شود و علامت درمانی صرف انجام نشود.
در کودکانی که با استفراغ مکرر مراجعه می کنند، به عنوان غربال و بر اساس تشخیص اقداماتی برایشان انجام می شود که شامل موارد زیر است:
1. آزمایش سلول هاي خونی
2. بررسی الکترولیت بیمار
3. بررسی نیتروژن اوره خون از لحاظ مشکلات کلیوي
4. بیمار ممکن است به صورت راجعه دچار پانکراتیت شود و این پانکراتیت راجعه به صورت استفراغ مکرر خود را نشان می دهد. در این صورت بایستی آمیلاز و لیپاز بیمار بررسی شود.
5. اگر علایم هپاتیت حاد و یا افزایش بیلی روبین وجود داشته باشد، تست عملکرد کبدي براي بیمار انجام می شود.
– U/C و U/A 
– بررسی عفونت مجاري ادراري 
– بررسی مدفوع از نظر خون منفی، لکوسیت و انگل 

معاینات فیزیکی
معاینات فیزیکی کمک می کنند که بر اساس علائم، تشخیص هاي افتراقی را دقیق تر مطرح کنیم. به عنوان مثال شیرخواري که همراه با استفراغ مکرر یک فونتانل برآمده و سفت دارد، حتما باید افزایش فشار داخل جمجمه را در نظر داشته باشیم؛ یا شیرخواري که در سن 3 تا 6 هفتگی است و استفراغ مکرر دارد، حتما باید تنگی مادرزادي پیلور را در نظر داشته باشیم.

یکی از تشخیص هاي افتراقی که براي این بیماري مطرح می شود هیپرپلازي مادرزادي آدرنال است.
در هیپرپلازي مادرزادي آدرنال بدلیل اختلالاتی که در تولید استروئید بوجود می آید ممکن است با ابهام جنسی همراه باشد. همچنین افزایش پتاسیم خون و متابولیک اسیدوز دیده می شود، اما در تنگی مادرزادي پیلور کاهش پتاسیم خون و متابولیک آلکالوز وجود دارد، که بر اساس این علائم می توان به تشخیص رسید.

از تشخیص هایی که در استفرغ هاي مکرر مطرح می شود افزایش فشار داخل جمجمه یا توده هاي مغزي است که معمولاً با سردرد همراه می باشد. گاهی نیز استفراغ صبحگاهی بدون وجود تهوع است که با تغییر وضعیت بیمار بدتر می شود. از تشخیص هاي دیگري که مطرح است، سینوزیت یا سندروم استفراغ دوره اي است.
در کودکی که استفراغ مکرر دارد و همراه با این استفراغ، یک بوي غیرمعمول و بد هم به مشام می رسد، باید حتما بیماري هاي متابولیکی را در نظر داشته باشیم که می توانند باعث ایجاد استفراغ شوند.

کودکی که همراه با استفراغ، اتساع شکم دارد، لوپ هاي روده اش قابل مشاهده است. صداهاي روده کم شده یا بر عکس صداي روده بیش دارد، در این صورت باید انسداد دستگاه گوارش را مد نظر قرار داد و نکات لازم را براي بیمار Borborygmus از حد زیاد شده و حتی انجام دهید.

کودکی که به دنبال تروما دچار استفراغ مکرر شده است باید از لحاظ شکمی و مغزي بررسی شود. چون هرگونه صدمه اي به دنبال تروما به این دو قسمت وارد شود می تواند باعث ایجاد استفراغ هاي مکرر شود و اگر استفراغ با افت شدید فشار خون 1 همراه باشد یکی از تشخیص هاي اصلی که مطرح می شود درگیري آدرنال است.

درمان

مدیریت درمان و استفاده از داروها
در درمان استفراغ سه نکته را باید مد نظر قرار داد:

1. باید علتی را که باعث ایجاد استفراغ شده تشخیص دهیم.
2. اختلالات الکترولیت و مایعات بدن را درمان کنیم.
3. در صورت نیاز، درمان ضد استفراغ براي بیمار انجام دهیم.

بعضا مشاهده می شود که از همان ابتدا علامت درمانی صورت می گیرد، بدون اینکه به دنبال علت بگردیم. با توجه به اینکه علت استفراغ می تواند کاملا گسترده باشد، در بعضی موارد عدم تشخیص علت آن باعث ایجاد عوارض غیر قابل برگشت و مرگ بیمار می شود. پس بر اساس گروه سنی در درمان استفراغ باید علت را در نظر داشته باشیم و با تشخیص به موقع، جلوي عوارض آن را بگیریم.

بعضی از علل ایجاد استفراغ ممکن است که درمان خاصی نداشته باشند، ولی بعضی از موارد هستند که به عنوان اورژانس در طب اطفال محسوب می شوند. به عنوان مثال توده هاي مغزي و مننژیت اگر به موقع و به درستی تشخیص داده نشود مشکلات خیلی زیادي ایجاد می شود.
اختلالاتی که در سیستم صفراوي در کبد اتفاق می افتد، اگر تشخیص داده نشود می تواند باعث درگیري مزمن کبد شده و مشکلات بعدي را ایجاد کند.
اگر پانکراتیت درست تشخیص داده نشده و درمان صورت نگیرد، پانکراتیت شاخی 2 ایجاد می شود و پانکراتیت راجعه نهایتا باعث نارسایی پانکراس و مشکلات بعدي براي بیمار می شود.

پس آن نکته اي که اهمیت دارد، تشخیص علت و درمان پیچیدگی هاي ایجاد شده است. در رابطه با عوارض استفراغ، معمولا مایع درمانی را انجام می دهیم.
کودك یا شیرخواري که با استفراغ مکرر مراجعه می کند و علائم کم آبی دارد، معمولا از لحاظ الکترولیت و مایعات تحت نظر قرار می گیرد و مایع درمانی براي وي انجام می گیرد، ولی توجه کمتري به تغذیه بیمار می شود و این نکته اي است که باید به آن توجه داشت.

به همان میزان که مایع درمانی و اصلاح الکترولیت اهمیت دارد، به همان اندازه شروع یک تغذیه مناسب نیز اهمیت دارد.

علامت درمانی آخرین قسمتی که در درمان اهمیت دارد و به آن توجه می شود، علامت درمانی است. داروهاي پروکینتیک مانند دامپریدون و متوکلوپرامید (به علت عوارض آن توصیه می شود در دوران کودکی و شیرخوارگی کمتر استفاده شود) و بویژه اریترومایسین  که باعث و تخلیه سریع تر معده می شود در درمان استفراغ کمک کننده می باشند.

بطور کلی در استفراغ هاي مکرر براي جلوگیري افزایش فشار LES از اختلال و کم آبی یا بروز مشکلات تغذیه اي توصیه می شود از داروهاي ضد تهوع و استفراغ استفاده شود، ولی در مواردي که علت استفراغ مشخص نیست و یا مشکلات آناتومیک مطرح است استفاده از داروهاي ضد تهوع و استفراغ جایز نیست.

بیشترین موارد مصرف این داروها به عنوان ضد استفراغ عبارتند از:
بیماري حرکتی
استفراغ هایی که به دنبال اعمال جراحی اتفاق می افتد
سندرم استفراغ دوره اي
اختلالات حرکتی دستگاه گوارش یا گاستروپرزي
انسداد روده
گاهی اوقات در کودکانی که دچار اسهال یا استفراغ می شوند، مشکلات دستگاه گوارشی و علائم کم آبی پیدا می کنند و نیاز به ا.آر.تی یا ا.آر.اس دارند.

اگر استفراغ مکرر داشته باشند، در بعضی از مواقع اندانسترون 2 با یک تک دوز به صورت خوراکی ممکن است
کمک کننده باشد.

داروهاي دیگري که اخیرا استفاده می شوند دو دسته هستند:
1. آنتاگونیست هاي گیرنده 5- هیدروکسی تریپتامین 3 که شامل اندانسترون و گرانی سترون هستند.
از گرانی سیترون در درمان سندرم استفراغ دوره اي و به دنبال اعمال جراحی می توان استفاده کرد. در موارد شیمی درمانی که تحریک دستگاه گوارش باعث ایجاد استفراغ می شود می توان از این داروها استفاده کرد.

2. آنتاگونیست هاي گیرنده نوروکینین 1 در موارد اختلالات حرکتی، مصرف داروهاي شیمی درمانی و تحریک دستگاه گوارش می توانند مفید باشند.

خلاصه
استفراغ می تواند علامتی باشد از درگیري قسمت هاي مختلف دستگاه گوارش یا خارج از دستگاه گوارش. طیف این بیماري می تواند بسیار گسترده باشد؛ گاهی اوقات می تواند خفیف و خودمحدود شونده باشد و گاهی اوقات ممکن است بسیار شدید باشد و مشکلاتی را ایجاد کند که در بعضی موارد غیر قابل برگشت هستند. اگر علل زمینه اي ایجادکننده استفراغ بدرستی تشخیص داده نشوند می تواند باعث بروزعوارض شدید و یا حتی مرگ بیمار شوند. تشخیص به موقع عامل ایجاد استفراغ می تواند بسیار کمک کننده باشد.
آخرین نکته اي که باید به آن توجه کرد این است که معمولا در استفراغ نیاز به علامت درمانی نیست مگر آن مواردي که در بحث توضیح داده شد که علل محدود و اندکی وجود دارد.
در کودکی که با استفراغ مراجعه می کند نباید علامت درمانی صورت گیرد چون علامت درمانی ممکن است که استفراغ را پنهان کند و خانواده به اشتباه فکر کنند که مشکل بیمار حل شده و بعد که وضع بیمار پیچیده شد نمی توان براي بیمار کاري انجام داد.