دستگاه ساکشن (Suction)

دستگاهی که توسط پمپ مکش و با ایجاد خلاء باعث ایجاد فشار منفی شده و هوا و مایعات را به درون می‌کشد. این دستگاه برای جمع‌آوری ترشحات و خون آبه‌ها در ناحیه جراحی برای دادن دید بهتر، مورد استفاده قرار می‌گیرد. و به عبارت دیگر از این وسیله برای خارج کردن مایعات مترشحه از شکاف ایجاد شده برای جراحی ها و نیز هر جا که حجم مایعات خارج شده از بدن بیمار بالا باشد ، استفاده می شود و به همین دلیل این وسیله از آلوده ترین تجهیزات مورد استفاده در مراکز درمانی است.

دستگاه ساکشن یکی از وسایل ضروری اتاق عمل بوده و در هر اتاق عمل حداقل باید دو منبع ساکشن ،  یکی برای بیهوشی و دیگری برای عمل جراحی وجود داشته باشد. ترکیب جاری دو یا چند منبع ساکشن برای استفاده توسط دو تیم جراحی مناسب است. این دستگاه لازم است که علاوه بر اتاق عمل در اتاق بیهوشی ، اتاق بهبودی ، بخش مراقبت های ویژه و سایر بخش ها نیز وجود داشته باشد.

تکنیک های مختلفی برای انجام عمل ساکشن وجود دارد ، از جمله عمل جاروب کردن هوا (سیستم مکانیکی) ، یونیزه کردن (سیستم الکترومغناطیسی) ، استفاده از لیزر و …

ساکشن‌های مختلف با توجه به تکنولوژی متفاوت و بسته به نوع کارآیی در جهان تولید می شود. یکی از انواع ساکشن‌ها ، ساکشن‌های پزشکی است.

موارد استفاده دستگاه ساکشن:

• خالی کردن حفرات آبسه.
• برداشتن سریع محلول های شستشو از ناحیه زخم.
• مشخص کردن محلخونریزی دهنده با خشک نگه داشتن آن ناحیه.
• به حالت نعوظ رساندن آلت تناسلی مردانه و زنانه و پستان زنان
• پاک کردن راه هوایی بیمار
• انجام حجامت
• مکیدن بافت های نکروتیک و صدمه دیده مغزی یا تومورهای نرم مغزی
• تخلیه کردن مایع مغزی نخاعی از بطن یا فضای زیر سخت شامه
• کمپرس کردن رگ خونریزی دهنده
• انتقال جرقه الکتروکوتر به ناحیه خونریزی  و کشیدن دودهای حاصل از کوتریزاسیون

این دستگاه دارای دو مدل ساکشن مرکزی و پرتابل می‌باشد.

1. نوع ثابت یا سانترال: ١ـ دارای مخزن یک بار مصرف ٢ـ دارای مخزن چند بار مصرف
2. پرتابل ( قابل جابجایی) : لوله های رابط و کاتترها و مخزن آن یکبار مصرف می باشند.

ویژگی های ساکشن ایده آل:

• از کیفیت موتور و مکش بالا برخوردار باشد.
• قابلیت استریل شدن بدنه آن بالا باشد.
• مخازن ساکشن، حجم پذیری زیادی داشته باشند.
• توان خروجی بالایی داشته باشد.

طرز استریل کردن ساکشن:

• باتل مربوط به ساکشن بدون در نظر گرفتن مقدار مایع آسپیره شده می بایست روزانه تخلیه گردد.
• باتل پس از تخلیه، توسط دترژنت شسته و خشک شود.
• در طول مدتی که ساکشن مورد استفاده قرار نمی‌گیرد بایستی باتل ها خشک باشند.
• در فواصل استفاده از دستگاه ساکشن در بین بیماران، فیلتر باید تعویض گردد.

تقسیم بندی ساکشن‌های پزشکی از نظر میزان خلاء نسبی (فشار منفی)

– خلاء بالا ((P>60Kpa (High Vacuum): استفاده دربخش های متفاوت مراکز درمانی وابسته 
– خلاء متوسط (P>20kpa): استفاده در مطب های پزشکی
– خلاء پایین

مزایا و معایب دستگاه‌های ساکشن مختلف

–  ساکشن دوار روغنی: به دلیل ایجاد بخارات روغنی در فضای بیمارستان از نظر پزشکی منسوخ اعلام شده است.
–  ساکشن دیافراگمی (نوسانی): در چرخه تولید هستند اما به دلیل سرعت و ظرفیت مکش پایین در عمل‌های جراحی حساس و سنگین به کار نمی‌رود.
–  ساکشن‌های سیلندر و پیستونی: در دو نوع دور بالا و پایین تولید می شود که بهترین و مدرن‌ترین نوع ساکشن‌های تولیدی کشورهای پیشرفته هستند و معروف به ساکشن‌های خشک است.

عوارض جانبی انجام ساکشن (complication of suctioning)

– هایپوکسی بعلت ساکشن راه هوایی
– آریتمی بعلت تحریک اعصاب و عروق مرکزی
– افت BPبعلت ساکشن حجم بخشی از خون و مایعات بدن
– آتلکتازی
– عفونت (در بیمار و پرستار) که در ساکشن تراکئوستومی علاوه بر عوارض فوق این عوارض نیز غیرقابل ذکر است.
– صدمه به مخاط تراشه
– خونریزی بعلت کندن بخشی از ناحیه ساکشن شده
– تحریک عصب واگ
– سرفه حمله ای
– ایست قلبی و حتی مرگ بعلت تاثیر بر عروق مرکزی و ایجاد بار منفی روی آن ها

نکات مهم برای انجام ساکشن

1- به‌کار بردن روش استریل
2- اندازه سایز کاتتر که کمتر از نصف ETT را اشغال کند (بسته به نوع ترشحات بیمار و بر اساس تشخیص پرستار) می توان از کاتتر سایز بزرگ برای خارج کردن ترشحات غلیظ استفاده کرد.
3- هر بار ساکشن نباید بیش از 15 ثانیه بطول بیانجامد و درصورت نیاز به ساکشن مجدد ، فاصله هربار ساکشن کردن مابین 30- 20 ثانیه باشد.
4- در مجموع کل مدت ساکشن کردن کمتر از 5 دقیقه نشود.
5- قبل از انجام ساکشن حتماً باید فشار ساکشن را تنظیم کرد. در مورد ساکشن دیواری و پرتابل به شرح زیر است:

6- میزان N/S موردنیاز هر دوره ساکشن: بزرگسالان cc‌ 3-5 ، کودکان و نوجوانان 1-3 cc ، نوزادان کمتر یا مساوی cc 0/5 
7- وضعیت مناسب لوله دستگاه پیچ نخورده باشد ، سوراخ نداشته باشد ، مسیر داخلی آن کاملا تمیز و فاقد گرفتگی باشد)
8- شستشوی کامل درب شیشه ای دستگاه و لوله های متصل به آن با محلول ضد عفونی پس از خاتمه کار با دستگاه

مراحل ساکشن:

1- بررسی ضرورت نیاز بیمار به ساکشن
2- آماده کردن تجهیزات موردنیاز (بررسی سالم بودن دستگاه ساکشن و …)
3- برای پیشگیری از انتقال عفونت از بیمار به پرستار و بالعکس دست‌ها شسته شود
4- توضیح دادن پروسیجر برای بیمار درصورت هوشیار بودن
5- پوزیشن بیمار (در بیمار هوشیار: سر در زاویه 45 درجه / در بیمار غیر هوشیار: درازکش یک طرفه)

اجزاء تشکیل دهنده دستگاه:

– موتور الکتریکی
– مولد فشار منفی
– مخزن جمع آوری مایعات
– فیلترهای تصفیه
– مانومتر
– اتصالات انتقال دهنده مایعات و فشار منفی

عیوب و رفع عیب

1- دستگاه روشن نمی شود:

اطمینان از سالم بودن پریز و برق دار بودن آن ، بررسی کلید دستگاه ، اطمینان از سالم بودن فیوز دستگاه

2- دستگاه مکش مناسبی ندارد:

بررسی درب مخازن جمع آوری مایعات (این درپوش ها گاهی در جای خود محکم نمی شوند و با ایجاد نشتی مانع از ایجاد فشار منفی مناسب در مخزن و مکش مناسب می شود) ، احتمال شکستگی محل اتصال لوله های رابط به درپوش ساکشن ، بررسی سطح روغن (در ساکشن های روغنی) ، کنترل اتصالات ساکشن

3- صدای ساکشن زیاد و غیر عادی است که در این صورت حتماً موتور ساکشن نیاز به سرویس دارد.

سر ساکشن Suction Tip:

سر ساکشن را به لوله های استریلی که یک‌بار مصرف هستند وصل می کنند ؛ آنگاه دستگاه ساکشن را روشن می کنند تا خون و مایعات ساکشن شوند. می توان بر اساس محل جراحی و سلیقه جراح از سر ساکشن های مختلفی استفاده نمود.

انواع سر ساکشن:

 Adson

برای تخلیه کردن محل جراحی از خون و مایعات و جلوگیری از تجمع آنها در جراحی های کرانیوتومی

 Frazier

برای جمع آوری مقادیر کم مایعات تجمع یافته مورد استفاده قرار می گیرد ، مانند جراحی های پلاستیک یا جراحی های عروق محیطی. در انواع مستقیم یا دارای انحنا ، کوتاه یا بلند و فلزی یا یک‌بار مصرف موجودند.

Poole

برای جمع آوری آسیت یا مایعات شستشو دهنده از داخل حفره شکم یا قفسه سینه مورد استفاده قرار می گیرد. در انواع مستقیم یا دارای انحنا ، فلزی یا یک‌بار مصرف موجودند.

Yankauer

برای مکش مایعات در جراحی‌های دهانی ، شکمی و قفسه سینه مورد استفاده قرار می گیرد. در انواع فلزی یا یک‌بار مصرف ، با سوپاپ یا بدون سوپاپ کنترل مکش و در سایزهای اطفال و بزرگسالان موجود است.

پارامترهای فنی مهم در خرید ساکشن های پزشکی

– ظرفیت مکش (لیتر بردقیقه (L/min)) و کیفیت موتور و مکش بالا – فشار منفی ماکسیمم خلاء نسبی (بار ، میلی متر جیوه ، کیلو پاسکال یا سانتیمتر آب)
– دارا بودن تأییدیه ها (مثل FDA) یا نشان‌ها (مثل CE‌) یا استانداردهای لازم
– ظرفیت و  توان خروجی بالا
– بدون صدا و لرزش بودن
– هزینه پایین تعمیر و نگهداری
– سیستم (Irrigation دارا بودن یا به صورت آپشن)
– بالا بودن قابلیت استریل بدنه
– حجم پذیری زیاد مخازن ساکشن
– مدت زمان و نحوه خدمات پس از فروش و گارانتی
– متناسب بودن قیمت با کارایی دستگاه
-‌ جنس لوله دستگاه (ضدجرقه و از موادی باشد که بر روی هم تا نشده و پس از مدتی کار کردن ایجاد گرفتگی ننماید.)