توجهات آناتومیکی و فیزیولوژیکی در پوزیشن دهی
پوزیشن دهی صحیح و مناسب به بیمار برای عمل جراحی جهت دستیابی به نتایج مورد نظر بسیار مهم است. پوزیشن دهی بیمار موجب تسهیل پرپ و درپ در مرحله قبل از عمل می‌شود. پوزیشن دهی به بیمار مستلزم دانش و شناخت آناتومی و فیزیولوژی بدن بیمار و آشنایی با وسایل و تجهیزات لازم برای پوزیشن دهی ایمن است.
پوزیشن بیمار و آماده‌سازی وی به نوع عمل جراحی و روشی که جراح در پیش خواهد گرفت و نوع بیهوشی بستگی دارد. فاکتورهای مانند سن، قد، وزن، وضعیت قلبی و عروقی و بیماری های موجود (آلرژی_ آرتریت) نیز باید حین پوزیشن دادن در مورد توجه قرار گیرد.
قبل از عمل باید بیمار را از لحاظ سلامت پوست، حرکت مفصل و وجود پروتز ارزیابی نمود. نتیجه مورد انتظار شامل عدم آسیب به بیمار حین پوزیشن دادن، پرپ یا در درپ کردن است.
آماده سازی بیمار طی یک پروسه برنامه‌ریزی شده و متوالی انجام می شود.
اهداف اصلی پوزیشن دادن شامل موارد زیر است:
- فراهم سازی حداکثر دید در موضع جراحی برای جراحان
- به حداقل رساندن خطر بروز عوارض فیزیولوژیک
- ایجاد سهولت برای مسئول بیهوشی در پایش فیزیولوژیک بیمار
- ارتقای وضعیت ایمنی و حفظ حریم بیمار
مسئولیت پوزیشن دهی به بیمار:
نوع پوزیشن جراحی با اخذ مشورت از متخصص بیهوشی توسط جراح انتخاب می شود. جهت پایش و حفظ وضعیت فیزیولوژیک بیمار لازم است تجهیزات بیهوشی کامل باشد. پرستار سیرکولر یا دستیار اول تحت نظارت بیهوشی و جراح مسئول تغییر پوزیشن بیمار است.
در حقیقت مسئول تغییر پوزیشن تمام اعضای تیم جراحی است. وقتی وضعیت فیزیولوژیک و مانیتورینگ بیمار مبهم باشد نظر نهایی درباره پوزیشن بیمار و پزشک بیهوشی تعیین میکند. پوزیشن های پیچیده یا بیماران چاق به مراقبت و کمک بیشتری نیاز دارند.
جهت پوزیشن دهی به بیماران باید اتصالات و تجهیزات خاصی وجود داشته باشد. میزان تحمل وزن و تعادل تخت اتاق عمل باید مورد توجه قرار گیرد. توضیحات تولید کنندگان تخت های جراحی برای راهنمایی در انتخاب تخت مناسب بسیار مفید خواهد بود.
جهت رفع هر نوع ابهامی در خصوص میزان تحمل وزن هر تخت باید این عدد روی بدنه تخت جراحی ثبت شود. تخت های استاندارد اتاق عمل‌ها وزن ۳۵۰ پوند را تحمل میکند. تخت های اتاق عمل مخصوص بیماران چاق تا وزن هزار پوند را تحمل می کنند.
توجهات آناتومیکی و فیزیولوژیکی در پوزیشن دهی:
مقاومت بیمار نسبت به استرس به مقدار زیادی بستگی به کارکرد صحیح علایم حیاتی دارد. قبل از گزارش دهی بررسی شرایط فیزیکی بیمار و کنترل وضعیت تعادل و توازن بدن بیمار بسیار مهم است.
اگر حین پوزیشن دهی معیارهای در نظر گرفته شده به عنوان جابجایی استاندارد مورد توجه قرار گیرند، از آسیب ها، خراشیدگی و کشیدگی ها و گرفتگی عضلات جلوگیری خواهد شد. این پوزیشن دادن در تمامی سیستم های بدن مورد توجه قرار می گیرند.
در زیر عوارض پوزیشن ها آورده شده است:
_ عدم ثبات همودینامیکی
_ تهویه ضعیف به دلیل فشار توراکس
_ آسیب اعصاب محیطی به دلیل ایجاد فشار یا کشش خراشیدگی و زخمی شدن پوست و سایر بافت ها
_ ایسکمی محل رویش مو که موجب طاسی می‌شود سندروم کمپارتمان
_ نکروز فشاری
_قطع انگشتان به دلیل گیر کردن بین شکن های تخت جراحی
_ نابینایی ناشی از ایسکمی اعصاب چشم
_ خراشیدگی قرنیه
_ ایسکمی اندام ها به دلیل انسداد شریانی
_ آمبولی عروق وریدی _آسیب مهره ای
_ بروز حملات ترس مرضی به شکل ترس از قرارگیری در فضای سرپوشیده در بیماران هوشیار
ملاحظات مربوط به سیستم تنفسی:
حرکات بدون محدودیت دیافراگمی و باز بودن راه هوایی برای عملکرد تهویه ای بیمار ضروری و از بروز هیپوکسی جلوگیری می نماید. بنابراین القای بیهوشی راحت‌تر صورت می‌پذیرد حرکات قفسه سینه همراه با دم و حرکت سینه به جلوست.
برخی از پوزیشن ها حرکات قفسه سینه را محدود می کنند. در پوزیشن افقی( سوپاین یا پرون) به دلیل اینکه قطر قدامی خلفی قفسه سینه و شکم کم می‌شود حرکات توراکس نیز محدود می شود.
حجم جاری، حجم باقیمانده عملکردی همراه با هر تنفس حرکت کرده و وقتی بیمار دراز می کشد به یک سوم این حجم می‌رسد، زیرا دیافراگم به سمت سر تغییر جهت می‌دهد از این رو در اطراف گردن و قفسه سینه نباید هیچگونه عامل انقباضی وجود داشته باشد.
بازو‌های بیمار باید در کنار وی روی زیردستی قرار گیرد. به زبان دیگر نباید روی سینه گذاشته شود مگر در موارد اورژانسی. بیماران چاق، سیگاری یا دارای مشکلات ریوی بیشتر در معرض اختلالات تنفسی قرار دارند.
ملاحظات مربوط به سیستم گردش خون:
جهت حفظ فشار خون، اکسیژن رسانی بافتی، سهولت در بازگشت وریدی و جلوگیری از تشکیل ترومبوز، وجود گردش خون شریانی مناسب ضروری است. باید از انسداد و فشار عروق خونی محیطی اجتناب شود. نرده‌های کنار تخت و تسمه های بدن نباید خیلی محکم بسته شود.
داروهای بیهوشی، مکانیسم طبیعی که فشار خون را تغییر می دهند. برخی از این داروها موجب انقباض یا گشادی عروق خونی می‌شود که در نهایت با پوزیشن دهی این وضعیت تشدید می‌شود.
ملاحظات مربوط به اعصاب محیطی:
فشار مستمر با کشیدگی اعصاب محیطی می تواند منجر به بروز آسیب‌هایی چون بی حسی یا بی حرکتی، فلج عضو و ضعف عضلانی شود. تنه و اندام های انتهایی باید همواره به خوبی محافظت شوند.
شایعترین قسمت اندام فوقانی که آسیب می‌بیند انشعابات عصبی شبکه براکیال و اعصاب اولنار، رادیال، پرونال و اعصاب صورت است. آکسون ها ممکن است کشیده یا پاره شوند. دادن پوزیشن بیش از ۹۰ درجه به سر و گردن به راحتی موجب آسیب شبکه براکیال و سایر اعصاب سطحی خواهد شد.
آسیب اعصاب محیطی در اندام تحتانی شامل سیاتیک، ایلیواینگوینال و اعصاب پرونئال است. اگر بیمار در پوزیشن نادرست قرار گیرد عذاب النار رادیال و پرونئال بین استخوان و رکاب های تخت یا خود تخت جراحی تحت فشار قرار می گیرند.
در اعمال آرتروسکوپی به دلیل بسته بودن تورنیکه ممکن است اعصاب صدمه ببیند. حین جراحی های لگنی به دلیل استفاده از اکارتورها، امکان آسیب عصب فمورال وجود داشته و همچنین در جراحی های ناحیه هیپ یا پوزیشن های لیتوتومی، احتمال آسیب عصب سیاتیک وجود دارد.
همچنین هنگام بلند کردن ناگهانی فک تحتانی برای حفظ راه هوایی یا بستن محکم سر با بندهای تخت، احتمال آسیب عصب فاشیال وجود دارد.
توجهات مربوط به سیستم اسکلتی عضلانی
کشیدگی گروه از عضلات، سبب ایجاد آسیب یا مشکلات و ناراحتی های بعد از عمل خواهد شد. بیمار تحت بیهوشی تون عضلانی مناسبی ندارد. اگر به مدت طولانی سر به عقب کشیده شود ممکن است بعد از عمل بیمار به دلیل گرفتگی عضلات پس سری و ناحیه گردن درد بیشتری نسبت به درد زخم جراحی داشته باشد.
باید مراقب بود تا مفاصل بیش از حد دامنه حرکتی خود کشیده نشوند، زیرا این امر نه تنها باعث بروز درد در بیمار می‌شود، بلکه می‌تواند آسیب‌هایی جدی و ماندگاری نیز در اندامها ایجاد نماید. بیماران ناتوان یا مسن که دچار پوکی استخوان یا سایر بیماری‌های استخوانی هستند ممکن است دچار شکستگی شود.
هنگام چرخاندن بیمار همیشه با گرفتن کمربند شانه ای و هیپ در یک مسیر نرمال از آسیب دیدگی جلوگیری کنید. فقط با گرفتن هیپ/ شانه بیمار را نچرخانید یا بلند نکنید. حفظ همترازی بدن ضروری است.
توجهات مربوط به بافت نرم :
زمانی که بیمار روی تخت عمل دراز کشیده است وزن بدن به طور یکنواخت توزیع نمی شود. قسمت هایی که دارای برجستگی های استخوانی هستند وزن بیشتری را متحمل می شوند که این مسئله می تواند باعث بروز زخم های فشاری روی پوست و در نهایت صدمه بافت نرم شود.
بنابراین این نواحی باید در برابر سطوح مختلف محافظت شود. به خصوص در بیمارانی که دچار لاغری و کمبود وزن هستند. علاوه بر آن بافتی که به مدت طولانی تحت فشار مکانیکی است.(چین پوست زیر بدن بیماران چاق یا دچار سوء تغذیه) به طور مناسب خونرسانی نمی‌شود.
شان های تا شده و لوازم پوزیشن دهی یا وسایلی که زیر بیمار قرار می گیرند، می توانند باعث فشار روی پوست شوند. پدهای حباب دار و فوم شکل برای کم کردن فشار مناسب نیستند، زیرا زیر فشار بدن جمع شده و تحمل فشارهای وارده را ندارند. حوله ها و رول های ورقه ای نیز فشار را کم نمی کنند زیرا تحت فشار وزن بیمار روی هم می خوابند.
مطالعه بیشتر:
منبع: کتاب اصول و فنون عملکرد فرد سیار و اسکراب/لیلا ساداتی،احسان گلچینی
