تعریف اتاق عمل :
room Operating or theatre Operating به فضایی که در مراکز درمانی در شرایط استریل فرایندهای جراحی انجام می شود اتاق عمل گفته می شود.
به عبارت دیگر مکانی استریل در بیمارستان که فقط جهت کارکنان بخش استریل و تیم جراحی طراحی شده است و در گذشته به سالن آمفی تئاتر، تماشاخانه و محیط غیر استریلی گفته می شد که در آن دانشجویان و بازدیدکنندگان اعمال جراحی را تماشا میکردند.
تاریخچه اتاق عمل:
اتاق های عمل در ابتدا حالت پله ای و فضایی همانند یک سالن تئاتر داشتند و یک گروه از صندلی ها دور یک تخت جراحی چیده شده بود به صورت ردیف های مختلف که دانشجویان می توانستند فرایند جراحی را کامل مشاهده کنند و جراحان نیز برای محافظت خود از خون و ترشحات آلوده بیمار خود را با کاور هایی می پوشاندند و فرایند جراحی را با ابزار های غیر استریل انجام می دادند و در آخر محل جراحی با نخ های سیلک و سوزنهای چند بار مصرف توسط دست جراح دوخته و روی آن با گاز و پنبه پوشانده می شده است.
به اصطلاح امروزه در آن زمان ها کار جراحی کاری تمیز تلقی می شد و علامت یک جراح خوب و موفق میزان آلودگی لباس او با خون تلقی می شده!
تنها در طول صد سال اخیر، اتاق عمل به عنوان یک مرکز اصلی جهت جراحی شناخته شده است.
در سال 1867 میلادی در اثر کوشش جراح انگلیسی، جوزف لیستر ، مرکز جراحی اتاق عمل بوجود آمد و اصطلاحاتی به مانند عفونت زدایی اتاق عمل و دفع عفونت مطرح گردید. در سال 1884 جراح آلمانی، گوستاو نوبر، مجموعه ای از قواعد لازم جهت استریلیزاسیون و شرایط آسپتیک از طریق استفاده از لباس، کلاه و پوشش کفش را ارائه کرد. وی در راستای ایجاد محیط عاری از میکرب، در داخل سالن های اتاق عمل از فیلتر به همراه جریان هوای گرم استفاده و بیماران سالم و آلوده را از یکدیگر مجزا نمود.
در سال 1890 توسط فردی بنام ویلیام هالستد دستکش مخصوص جراحی ساخته شد و جراحی در محیط ضد عفونی شده توسط فردی بنام چارلز مک برنی در ایالت متحده امریکا پیشگام شد. در حال حاضر اتاق عمل های ابتدایی در لندن ، بوستون ، ایتالیا و چند نقطه دنیا باقی مانده که تصویر یکی از آنها را مشاهده می نمایید.
اتاق عمل مذکور در سال 1822 در لندن ساخته شد و اکنون به موزه پزشکی تبدیل شده است.
اصطلاحات انگلیسی شناخته شده برای اتاق عمل شامل موارد ذیل می شود:
- • theater operating
- • suite operation
- • room operating
- • suite operating
تجهیزات موجود در اتاق عمل:
تخت جراحی که در وسط اتاق قرار دارد باید قابلیت تنظیم ارتفاع و تمایل به سمتی خاص را داشته باشد و به راحتی به پوزیشنهای متنوع جراحی درآید.
چراغ های اتاق عمل(چراغ سیالتیک) باید نور روشن و بدون سایه ایجاد کنند. همچنین نور چراغ سیالتیک نباید به گونه ای باشد که موجب خستگی چشم ها شود.
ماشین بیهوشی در باالی قسمت سرتخت جراحی قرار بگیرد؛ این ماشین توسط لوله هایی با بیمار در ارتباط است و به فرایند تنفس بیمار در طول جراحی کمک میکند و مانیتورها نیز به فرایند اندازه گیری گازهای مخلوط در مدار بیهوشی کمک میکنند.
ابزارهای جراحی استریل مورد استفاده در طول عمل، بر روی میزی استریل قرار میگیرند.
وجود دستگاه الکتروکوتر در اتاق عمل این امکان را ایجاد میکند تا بافت بیمار توسط جریان پرفشار برش داده شده و همزمان امکان آناستاموز خون نیز باشد تا مقدار خونریزی به حداقل برسد.
دستگاه ساکشن باید در اتاق موجود باشد تا ترشحات بیمار را از ناحیه عمل خارج سازد.
اتاقهای عمل با درهای دوطرفه از هم جدا میشوند و فقط تیم جراحی اجازه ورود و خروج به این محدوده را دارد.
احتیاط های خارجی شامل رعایت اصول استریلیته محیط عمل و کنترل رفت و آمد میشود. برای اینکه اتاق عمل بهترین شرایط را داشته باشد، آن را در قسمتی از بیمارستان قرار میدهند تا مکمل سایر بخشها بمانند پاتولوژی و آزمایشگاه باشد.
در طراحی باید دقت شود که جهت رفت و آمد یک طرفه و از داخل به خارج اتاق عمل باشد. طرح و بنای اتاق عمل در همه بیمارستانها یکسان نیست و نمیتوان از یک نقشه و طرح مشخص جهت ساختن اتاق عمل در همه بیمارستانها استفاده نمود.
یکی از اساسی ترین مواردی که باید در طراحی و ساخت هر اتاق عمل رعایت شود، کنترل عفونت می باشد.
محل قرارگرفتن اتاق های عمل در بیمارستان ها از مهمترین شاخص های اثر گذار بر بهره وری و نیز رعایت اصولی سیکل درمان بیماران و نیز مقوله های دیگری از جمله کنترل عفونت های بیمارستانی و مهندسی ارزش در منابع تاسیساتی میباشد.
اتاق های عمل را تا حدود دو دهه پیش به بالاترین طبقات ساختمانی منتقل می نمودند و برای این کار نیز دلایلی به مانند دور بودن از مسیر رفت و آمد عمومی، دور بودن از جریان هوای آلوده بین بخشها وجود داشت درصورتی که اتاقهای عمل برای سهولت دسترسی همه بخشها به آن، باید در طبقات میانی ساختمان اصلی گنجانده شود. سهولت دسترسی اتاقهای عمل با سایر بخشهای بیمارستانی باید در نظر گرفته شود. بخش اتاق عمل، کاملا بسته و ایزوله بوده و در مسیر رفت و آمد با دیگر بخشها قرار نگیرد.
در بیمارستان های نظامی، محل قرارگیری مجموعه اتاق های عمل تعاریف خود را بر اساس طرح دفاعی(طرح پدافندی) و مانند آن را دارد.
ساختار طراحی و ایمنی اتاق عمل:
دیوار اتاق عمل باید نیمه مات و به رنگ سبز و یا آبی روشن و قابل شستشو در نظر گرفته شود. این دیوارها فاقد لبه و طاقچه باید باشد.
کف اتاق عمل باید ضد الکتریسیته و با قابلیت شستشو بوده و مقاومت در برابر مواد شیمیایی را داشته باشد.
سقف ، حداقل ارتفاع کف تا سقف اتاق عمل ۳ متر میباشد. پوشش سقف باید آکوستیک(گیرنده اصوات) بوده و قابلیت شستشو داشته باشد.
روشنایی توسط چراغ سیالتیک و تامین نور از راه چراغهای سقفی سیالتیک برای موضع جراحی، رایج ترین روش روشنایی در اتاق عمل میباشد.
وجود ساعتی که علائم هشدار دهنده در اثر گذشت زمان را نشان دهد، میتواند در اتاق عمل مفید واقع گردد.
خطر آتش سوزی در اتاق عمل به سه دلیل میباشد:
– منبع آتشزا
– منبع اکسیژن
– مکانیسمی که باعث جرقه شود.
اتاق عمل باید مجهز به سیستم اطفاء حریق باشد وتیم جراحی برای کنترل آتش، باید آموزش های لازم را دیده باشند.
نگهداری وسایل و گازهای بیهوشی باید درست بوده و مداوم کنترل گردد.
وجود اتاقهای زیر در اتاق عمل ضروری میباشد:
– مکانی جهت شستن دستها
– اتاق استریل مرکزی
– اتاق ریکاوری: نزدیک به اتاق عمل بوده و در مواقع اورژانسی وسایل مورد نیاز از اتاق عمل به آنجا منتقل و یا بیمار دوباره به اتاق عمل بازگردانده میشود.
– اتاق آموزشی
– اتاق بیهوشی
– اتاق اسکراب
– اتاق رختکن برای تیم جراحی
تهویه اتاق عمل
اگر یک سیستم مناسب تصفیه هوا در داخل اتاق عمل تعبیه گردد، بطور چشمگیری میزان میکروارگانیسمهای موجود در داخل اتاق را کاهش می دهد. این سیستم باید بتواند هوای کثیف و آلوده اتاق عمل را به بیرون هدایت کند.
انواع تهویه در اتاق عمل
- لایه ای یا لامینار :روش پرهزینه ولی بسیار مؤثر که هوای اتاق عمل در این شیوه۴۰۰ تا ۵۰۰ بار در ساعت تعویض میگردد. میزان عفونت در این شیوه به کمتر از ۱ ٪کاهش می یابد.
- چارنلی(Charnley) : تیم جراحی و بیمار در محیط جداگانه ای قرار گرفته و با کوچک تر شدن این محیط نسبت به روشهای دیگر ذرات گرد و غبار و آلودگی کم تر میشود. این نوع از تهویه در هر ساعت ۳۰۰ بار هوای اتاق را تعویض میکند. استفاده مجدد: قسمتی از هوای خروجی پس از تصفیه، دوباره به محیط اتاق عمل باز می گردد.
- تهویه پلنوم استفاده از فیلتر هپا در روند تهویه هوا در اتاق عمل بسیار کارآمد بوده سیستم تهویه باید بگونهای باشد که منجر به تخلیه بوها و هوای آلوده بوسیله تبادل آن و به مقدار حداقل ۱۵ بار در ساعت باشد.
راهبردهای کارآمد در تهویه هوای اتاق عمل
- اتاق عمل باید، تحت فشار مثبت قرار گیرد.
- ورود جریان هوا از سمت سقف و خروج آن نزدیک به کف زمین باشد.
- بهتر است در داخل اتاق عمل پنجره وجود نداشته باشد.
- ورود پرسنل به اتاق عمل فقط به پرسنل ضروری جهت عمل محدود شود.
ساختمان اتاق عمل دارای سه منطقه مشخص می باشد
منطقه غیر استریل یا آلوده:بوسیله خط قرمز از منطقه استریل مجزا میشود.
منطقه تمیز: این بخش توسط راهرو به اتاق عمل متصل میشود.
منطقه استریل:فقط پرسنل اتاق عمل و کلیه کسانی که لباس مخصوص اتاق عمل دارند و در حالی که ماسک بر دهان دارند، میتوانند در این مکان حضور داشته باشند. در این منطقه اعمال جراحی صورت میگیرد و باید تلاش گردد که کمترین میزان آلودگی به این مکان وارد شود. قانون و اصل خط قرمز این قانون بیانگر آن است که بعد از خط قرمز مشخص شده فقط اعضای تیم جراحی و کارکنان اتاق عمل حق عبور داشته و افراد عادی اجازه ورود به منطقه تمیز و یا منطقه استریل را ندارند.
آلودگی صوتی در اتاق عمل
سر و صدا میتواند برای بیمار و تیم جراحی آزاردهنده باشد.
ادامه این روند میتواند به تداخل ارتباطی تیم جراحی و یا سهل انگاری نسبت به صدای آلارم مانیتور شود. این سر و صدای تولید شده میتواند به ایجاد صدای مشابه کمک کرده و جراح در شرایط حیاتی، نتواند دوز مشخص از داروها و یا میزان فشار خون بیمار را بدرستی درک کند.
محققان بر ایجاد محیطی برای ارتباط شفاف و روشن در اتاق عمل جهت سلامت جان بیمار تاکید می کنند. منابع این آلودگی صوتی شامل دستگاه ساکشن، موزیک، ابزارآالت پر سر و صدا و بزرگ، صدای ناشی از خرابی دستگاه ها و به هم خوردن اجزای آن و مکالمات اضافی بین اعضای تیم جراحی باشد.
پرستار سیار نیز باید جهت رفع صدای ناشی از محیط خارج از محدوده استریل اتاق عمل، از بسته بودن درب های اتاق اطمینان حاصل کند. موزیک میتواند سبب آرامش روانی برای بیمار و عاملی محرک برای تیم جراحی باشد.
رعایت بهداشت فردی
آمادگی رعایت بهداشت فردی کارکنان اتاق عمل مهمترین عامل جلوگیری از آلودگی محیط است. افراد حاضر در اتاق جراحی باید لباس مخصوص اتاق عمل را بر تن داشته باشند تا از رساندن عامل عفونت به محل عمل، جلوگیری نمایند.
کلاه مخصوص برای سر، که موها را بطور کامل بپوشاند.
ماسک جراحی که جلوی انتشار بخار و تنفس دهانی را بگیرد.
وجود دستکش استریل برای افرادی که با بیمار تماس مستقیم دارند.
عینک مخصوص نیز باید توسط تیم استریل مورد توجه قرار گیرد.
استفاده از جواهرآلات در اتاق عمل ممنوع بوده و شامل ساعت مچی، گردنبند، گوشواره و یا انگشتر نیز میشود.
رفتار در اتاق عمل
– مقاوم بودن در برابر استرس.
– درک نیازهای مددجو در پیش و پس از عمل جراحی.
– آگاهی به اهمیت کار گروهی و توانایی همکاری تیم جراحی.
– حمل و جابجایی وسایل استریل مهمترین روند در فرایند تکنیک آسپتیک بوده و کارکنان اتاق عمل موظف به اجرای این قوانین میباشند.
نظافت اتاق عمل
اتاق عمل تنها جایی است که اگر در مورد نظافت آن سهل انگاری شود عواقب ناگواری را دربر خواهد داشت و جان بیماران زیادی را در خطر خواهد انداخت، بنابراین در مورد نظافت آن باید دقت کامل شود. هر روز باید وسایل و کف اتاق عمل نظافت گردد.
روشهای نظافت اتاق عمل:<
[تعداد: 5 میانگین: 3.8/5]
