داروشناسی بیهوشی
در بسیاری از کشورها، داروهای بیهوشی به وسیله رایانه حساب شده و به بیماران تجویز می‌شود. اینکار به این دلیل انجام می‌شود که اصول فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک داروها به‌طور مستقیم اعمال گردد.
فارماکوکینتیک فرایندهای جذب، توزیع و حذف را شرح داده و ارتباط بین دارو و غلظت پلاسمایی و محل اثر را مشخص می‌کند. به بیان ساده‌تر مشخص می‌کند بدن چه بر سر دارو می‌آورد .
فارماکودینامیک به این معنی است که دارو چه بر سر بدن می‌آورد.
بیهوش‌کننده تزریقی
بیهوش‌کننده‌های تزریقی داروهایی هستند که با تزریق وریدی یا تزریق عضلانی یا تزریق در نخاع وارد بدن می‌شود.
مهم‌ترین موارد این داروها به شرح ذیل هستند:
- پروپوفول: ویژگی ضد درد ندارد، جریان خون مغز،فشار مغز و فشار چشم را کاهش می‌دهد. همچنین با گشاد کردن عروق موجب افت فشار خون می‌شود.
تزریق سریع این دارو موجب آپنه در بیماران می‌شود. پروپوفول به سرعت در بدن توزیع شده و وارد دستگاه عصبی مرکزی (CNS) نیز می‌شود. خروج سریع آن از دستگاه عصبی مرکزی، دلیل طول اثر کوتاه آن است. همچنین به سرعت در کبد متابولیزه می‌شود.
- باربیتورات‌ها: داروی شاخص در این دستهتیوپنتال سدیم می‌باشد، که به عنوان داروی اصلی برای القای سریع بیهوشی کاربرد دارد. در زمان بالا بودن فشار داخل جمجمه، می‌توان از تیوپنتال سدیم برای کاستن فشار داخل جمجمه استفاده کرد.
میزان اتصال به پروتئین در این دارو ۸۰ درصد است و به صورت گسترده در کبد متابولیزه می‌شود.
- بنزودیازپین‌ها: این دسته دارویی شامل چندین دارو است که مهم‌ترین و پرکاربردترین آن در هنگام بیهوشی،میدازولاماست.
مطلوب‌ترین اثرات این دسته دارویی، اثرات ضداضطرابی و فراموشی است. همچنین دارویی مناسب برای درمان تشنج می‌باشد. میزان اتصال به پروتئین این دارو ۹۷ درصد است و در کبد متابولیزه شده و از طریق ادرار دفع می‌شود.
- کتامین: این دارو موجب بالارفتنفشار خون، افزایش ضربان قلب، بالا رفتن فشار داخل کره چشم و بالا رفتن فشار داخل جمجمه می‌شود. این دارو در کبد متابولیزه شده و نیمه عمر دفعی آن ۲ تا ۳ ساعت است.
- اتومیدیت: دارویی است که باعث مشکلات همودینامیک نمی‌شود، بنابراین برای بیماران قلبی مناسب است. نیمه عمر این دارو ۷۵ دقیقه و دفع آن کلیوی است.
- دگزمدتومیدین: یک داروی کوتاه اثر می‌باشد که از طریق تحریک گیرنده‌های آلفا دو سبب آرامبخشی و بیهوشی می‌شود. به دلیل نداشتن تضعیف تنفسی، بیمار به سرعت به هوش آمد می‌آید و ریکاوری می‌شود
بیهوش‌کننده استنشاقی
داروهای بیهوشی استنشاقی ترکیبات شیمیایی هستند که دارای خواص بیهوشی بوده و بیمار با استنشاق آن بیهوشی می‌شود.
مهم‌ترین داروهای این دسته به شرح ذیل است:
- هالوتان: حداقل غلظت آلوئولی(MAC) هالوتان هنگام مصرف بااکسیژن، ۰٬۷۵٪ و هنگام مصرف با نیتروس اکساید هفتاد درصد، ۰٬۲۹٪ است. ضریب توزیع خون به گاز آن ۲٬۳ است. تا حدود ۲۰٪ مقدار مصرف آن متابولیزه می‌شود. بین۸۰–۶۰ درصد آن به‌صورت تغییر نیافته از طریق ریه‌ها دفع می‌شود.
هالوتان ممکن است باعث سمی شدن کبدی به‌صورت یرقانخفیف تا نکروز کبدی شود. در هنگام استفاده از این دارو، استفاده از کاتکل آمینها موجب بروز آریتمی قلبی می‌شود.
- متوکسی فلوران:این دارو علاوه بر خاصیت بیهوشی، خاصیت بی دردی نیز دارد.
- انفلوران: مکانیسم اثر بیهوش‌کننده انفلوران به خوبی مشخص نیست. امّا احتمالاً این دارو از طریق دخالت در اعمالفیزیولوژیک غشاء سلول‌های عصبیمغز، اثرات خود را اعمال می‌کند. در بین هوشبرهای استنشاقی، انفلوران قویترین تضعیف‌کننده تنفسی است.
همچنین قویترین تضعیف‌کننده میوکاردی در بین عوامل استنشاقی می‌باشد. حدود ۸۰ درصد آن به صورت تغییر نیافته از طریق ریه‌ها دفع می‌شود.
- ایزوفلوران: نسبت به هالوتان و انفلوران شروع اثر سریعتر و پایان اثر سریعتری دارد. حداقل غلظت آلوئی(MAC) ایزوفلوران حدود ۱۵٬۱ درصد است. این مقدار از ۲۸٬۱ درصد در بیماران در اواسط سن بیست سالگی تا ۰۵٬۱ درصد در بیماران در اواسط سن شصت سالگی متغیر است
- سووفلوران: این دارو از طریق ریه‌ها به سرعت وارد جریان خون شده و به همان سرعت هم از جریان خون خارج می‌شود، در نتیجه بیهوشی و بازگشت بیهوشی سریعی داردحداقلحداقل غلظت آلوئی (MAC) در افراد مسن برابر با ۴٫۱٪ و در نوزادان ۳٫۳٪ است.
داروهای گیاهی بیهوشی
اولین تلاش برای بیهوشی در دوران ماقبل تاریخ با استفاده از داروهای گیاهی صورت گرفته‌است. این دسته شامل داروهایی است که در گذشته توسط پزشکان به عنوان داروهای بیهوشی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است:
- خشخاش: بخش‌های مختلف خشخاش به ویژه شیرهٔ خشک‌شدهٔ کاس‌برگ آن که بهتریاک معروف است خاصیت آرام‌بخش، ضد درد و ضد اسهال دارد.
- عصاره گیاه مندریک یامهرگیاه: تمام قسمت‌های مختلف این گیاه حاوی آلکالوئیدهای مهمی نظیر آتروپین و هیوسیامین و بلادونین و آتروپامین و آسپاراژین می‌باشد.
- حشیش: ماده‌ای‌ست که از انگم گیاه شاه‌دانه به دست می‌آید.بنگ یا حشیش ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به عنوان داروی شادی‌آور و مسکن در آسیا و مخصوصاً در هند و نپال استفاده می‌شده‌است
- برگ کوکا: برگ‌های این گیاه را می‌کوبیدند و از آن به عنوان پماد بی‌حس‌کننده استفاده می‌کردند
-
تاتوره: گیاهی از راسته بادنجان‌سانان است. این گیاه دارای خاصیت مسکن، مخدر و بی‌حس‌کنندگی است و مصرف مقدار زیاد آن سبب مسمومیت و مرگ می‌شود.
برگ، گل و دانه گیاه حاوی الکالوئیدهای هیوسیامین، آتروپین و اسکوپولامین است. در بسیاری از فرهنگ‌ها به عنوان مخدر و روان‌گردان استفاده می‌شده‌است
- پیوت: این گیاه در جنوبتگزاس، مکزیک و آمریکای مرکزی می‌روید و خاصیت مخدر دارد. این گیاه توسط سرخپوستان برای مراسم مذهبی و آیینی به کار برده می‌شود و استفاده از آن باعث از دست دادن احساس زمان، بیهوشی جزئی، شلی عضلانی، تهوع و استفراغ می‌شود. اما استفاده بی‌ملاحظه آن می‌تواند خطرناک باشد.
