مراقبت از پای دیابتی چگونه است؟
دانستنیهایی در مورد پا
1- آیا می دانید که 52 استخوان در هر دو پای شما وجود دارد که یک چهارم استخوانهای کل بدن شماست .
2- یک فرد معمولی در روز هشت هزار تا ده هزار قدم برمی دارد که این مقدار در مجموع حدود 115000 مایل در طول یک زندگی می شود که بیش از 4 برابر محیط کره زمین است .
3- زنان چهار برابر مردان به مشکلات پای دیابتی مبتلا می شوند. پوشیدن کفش های پاشنه دار یکی از علل این موضوع است .
4- 15% از افراد دیابتی در طول عمر خود یک بار مبتلا به زخم پای دیابتی می شوند و 14% تا 24% از افرادی که به عارضه ی پای دیابتی مبتلا می شوند، احتیاج به قطع پا دارند .
پای دیابتی:
ابتلا به دیابت با مزه (DM) سبب بروز عوارض گوناگون می شود بالا بودن مقدار قند در خون به مدت طولانی سبب بروز عوارضی در اعصاب، کلیه ها، چشم و رگ های خونی می گردد. دیابت سبب کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونت ها می شود. اگر دیابت به خوبی کنترل نشود تخریب ارگانها واختلال در سیستم ایمنی افزایش می یابد .
از جمله عوارض جدی دیابت مشکلات پای دیابتی است. مشکلات شایع مرتبط با پا در افراد مبتلا به دیابت خیلی سریع به مشکلات حاد و جدی تبدیل می شوند.
- تخریب سیستم عصبی درفرد مبتلا به دیابت ممکن است سبب بی حسی در پاها گردد. این تخریب می تواند ترشح طبیعی عرق و چربی که سبب لطافت ونرمی پوست می شوند را مختل کند.
این عوامل دست دردست یکدیگر می توانند منجر به ایجاد فشار غیر طبیعی بروی پوست، استخوانها و مفاصل پا به هنگام راه رفتن گردند و این موضوع میتواند سبب ایجاد ترک و حتی زخم بروی پوست شود.
- تخریب عروق خونی و اختلال در فعالیت سیستم ایمنی به علت دیابت موجب بروز اختلال در بهبود زخم ها می گردد. ایجاد عفونت باکتریایی در پوست ، بافت پیوندی، ماهیچه ها و استخوانها به دلیل اختلالات ذکر شده، تقویت میشود. این عفونت ها می تواند به گانگرن بیانجامند.
به دلیل کاهش جریان خون، آنتی بیوتیک ها نمی توانند به راحتی به محل عفونت برسند. غالباً تنها درمان پای گانگرن شده، قطع آن عضو است . چنانچه عفونت وارد جریان خون شود، می تواند زندگی فرد را تهدید کند.
- افراد مبتلا به دیابت باید از چگونگی پیشگیری از مشکلات پا آگاهی کامل داشته باشند تا برای تشخیص سریع مشکلات و درمان به موقع آن اقدام نمایند. اگر چه امروزه در روشهای درمان پای دیابتی پیشرفتهای زیادی شده است، اما پیشگیری یعنی کنترل صحیح قند خون میتواند بهترین راه جلوگیری از عوارض دیابت باشد.
- افراد مبتلا به دیابت باید درمورد چگونگی معاینات پا و چگونگی تشخیص علایم اولیه ی مشکلات پای دیابتی آموزش داده شوند.
- بیماران باید در مورد مدیریت مراقبت های پا در خانه و نحوه ی تشخیص و زمان مراجعه به پزشک آموزش ببینند . همچنین باید از موارد اورژانس مراجعه به پزشک درمورد مشکلات حاد پا آگاهی یابند.
عوامل ایجاد پای دیابتی
چندین فاکتور مختلف می تواند سبب افزایش خطر ابتلا به مشکلات پای دیابتی و بروز عفونت درپاها شود:
پوشش پا:
کفش های نامناسب علت اصلی بروز مشکلات پای دیابتی می باشند:
- چنانچه نقاط قرمز یا دردناک ، تاول، پینه، میخچه یا نقاطی که دائماً درد داشته باشند درهنگام پوشیدن کفش ایجاد شود، باید در اسرع وقت کفش خود را تعویض نمایید.
- چنانچه بیماران به اختلالاتی نظیر صافی پا ، پینه ی پا و یا انگشتان چکشی مبتلا باشند باید از کفش های ویژه یا کفی های طبی خاص برای رفع این مشکل استفاده نمایند.
تخریب عصب:
افرادی که به مدت طولانی به دیابت مبتلا می باشند یا کنترل ضعیفی بر مقدار قند خون خود دارند بیشتر درمعرض تخریب اعصاب پا هستند. اصطلاح پزشکی این وضعیت نوروپاتی محیطی است:
- به دلیل تخریب عصب ، بیمار قادر به درک حس طبیعی در پاها نمی باشند همچنین ممکن است قادر به حس وضعیت پاها وانگشتان خود در هنگام راه رفتن و حفظ تعادل نباشد. هنگامیکه وضعیت اعصاب پا طبیعی باشد، فرد می تواند پاهای خود را حس کند و چنانچه کفش به پا فشار آورد یا در هنگام راه رفتن پای فرد پیچ بخورد، آنرا احساس کند.
- فرد مبتلا به دیابت قادر به حس جراحت های کوچک نظیر بریدگی ، خراش یا تاول در پا یا علایم غیر طبیعی نظیر پینه ، میخچه یا پیچ خوردگی پا نمی باشد. در افراد سالم تشخیص وجود سنگریزه در کفش به راحت است اما افراد مبتلا به دیابت قادر به درک وجود سنگریزه یا برجستگی در کفش خود نیستند ، بهمین علت ساییدگی اجسام خارجی موجود در کفش میتواند به راحتی منجر به ایجاد زخم در پا شود.
گردش ضعیف خون:
هنگامیکه دیابت به خوبی کنترل نشود، میتواند سبب سخت شدن سرخرگها یا آنرواسکلروز شود. هنگامیکه جریان خون در بافت مجروح ضعیف باشد، بهبود زخم به سختی صورت می گیرد.
ترومای پا:
هر گونه آسیب یا ضربه ای به پا می تواند سبب افزایش خطرات جدیدی در پای افراد دیابتی شود.
عفونت ها:
- عارضه ی پای ورزشکاران بدلیل نوعی عفونت قارچی بروی پوست یا ناخن های پا است که می تواند به عفونت های باکتریایی جدی تبدیل شود و باید سریعاً درمان گردد.
- ناخن هایی که در پوست رشد می کنند میتوانند سبب بروز مشکلاتی در پا شوند، بهمین علت باید سریعاً توسط یک متخصص مسائل پا تحت بررسی قرار گیرند.
سیگار:
کشیدن سیگار یا هر نوعی از تنباکو می تواند موجب تخریب رگهای خونی کوچک در پاها شود. این تخریب میتواند از فرآیند بهبود زخم جلوگیری کند و عامل اصلی ایجاد عفونت و قطع عضو تاخیر در بهبود زخم می باشد. اهمیت ترک سیگار را برای افراد دیابتی توضیح دهید.
علایم پای دیابتی:
- درد دائمی می تواند علامتی از رگ به رگ شدن، گرفتگی ، کوفتگی ، خستگی مفرط پاها، نامناسب بودن کفش و وجود عفونت باشد.
- قرمزی می تواند علامت عفونت(بخصوص اگر اطراف زخم باشد) نشانه ی ساییدگی کفش یا دوخت جوراب بروی پا باشد.
- تورم پاها می تواند علامتی از التهاب یا عفونت، نامناسب بودن کفش یا ضعف گردش خون در سیاهرگ ها باشد.
سایر علایم احتمالی پای دیابتی عبارتند از :
- درد در پاها و کفل که به هنگام راه رفتن افزایش می یابد اما با استراحت از بین می رود.
- عدم رشد مو بروی قسمت های پائینی پاها
- ایجاد پوست سخت و براق بروی پاها
- گرمی موضعی می تواند علامت وجود عفونت یا التهاب وگاهی به دلیل وجود زخمی باشد که بهبود نیافته یا به کندی بهبود می یابد.
- هر گونه بریدگی یا شکافی بروی پوست باید جدی تلقی شود و می تواند نتیجه ی پوشش نامناسب ، جراحت یا عفونت باشد. پینه ومیخچه می تواند علامتی از ترومای مزمن پا باشد. قارچ های ناخنهای پا، عارضه ی پای ورزشکاری، رشد ناخنهای پا درپوست میتواند به عفونت های باکتریایی جدی تر تبدیل شود.
- خروج چرک از زخم معمولاً یک علامت واضح از عفونت است. خروج دائمی خون می تواند معمولاً علامت جدی از وجود مشکل در پا باشد.
- لنگیدن یا مشکل در راه رفتن می تواند علامتی از مشکلات مفاصل، عفونت های جدی یا نامناسب بودن کفش ها باشد.
- تب یا لرز همراه با وجود زخم بروی پا می تواند علامت عفونت خطرناک باشد.
- قرمزی پوست درناحیه ای دورتر از زخم علامت تشدید و گسترش عفونت است.
- بی حسی جدید در پاها یا بی حسی طولانی مدت پاها می تواند علامتی از تخریب عصب به دلیل دیابت باشد که خطر ابتلا به مشکلات پای دیابتی را افزایش دهد.
